ข้าพเจ้านางสาวอรญา ดิษไธสง ผู้ปฏิบัติงานในโครงการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมฐานรากหลังโควิดด้วยเศรษฐกิจ BCG (U2T for BCG and Regional Development) ประเภทบัณฑิตจบใหม่ พื้นที่ตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
หลักสูตร : AG10-2 โครงการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมฐานรากหลังโควิดด้วยเศรษฐกิจ BCG (U2T for BCG and Regional Development) มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์
กลุ่มผู้ปฏิบัติงานได้จัดกิจกรรมอบรมเรื่องสีย้อมผ้าจากธรรมชาติกับกลุ่มทอผ้าของแต่ละหมู่บ้านในตำบลบ้านเป้า อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ สถานที่จัดกิจกรรมองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเป้า
สีย้อมผ้าจากธรรมชาติ เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่เป็นการนำเอาวัตถุดิบที่เกิดขึ้นจากธรรมชาติมาผ่านกรรมวิธี แล้วนำไปย้อมกับเส้นด้าย โดยกลุ่มผู้ปฏิบัติงานเลือกใช้สีจากพืชธรรมชาติที่หาได้ในท้องถิ่น ได้แก่ ดาวเรือง มะเกลือ ใบสาบเสือ ใบสบู่แดง และผลคูณ
ขั้นตอนวิธีการย้อมเส้นด้ายจากสีธรรมชาติ
- นำน้ำสีที่สกัดไว้และกรองเรียบร้อยแล้วใส่หมอสแตนเลสหรืออลูมิเนียมขึ้นตั้งไฟ ความร้อนไม่จำเป็นต้องต้มจนน้ำเดือดก็ได้
- นำเส้นด้ายฝ้ายในปริมาณที่เหมาะสมกับปริมาณน้ำสี ใส่ในห่วงย้อมผ้า (1คู่) แล้วแซ่เส้นใยฝ้ายในน้ำสี ให้น้ำท่วมเส้นด้าย แช่ไว้ประมาณ 10 นาที
- ยกห่วงคล้องเส้นดายขึ้น ให้เส้นด้ายส่วนหนึ่งยังแช่ในน้ำสี โยกขยับเส้นด้ายส่วนที่อยู่ในน้ำสีขึ้นมาสัมผัสอากาศ และขยับอีกส่วนลงไปแช่ในน้ำสี ทำเช่นนี้วน ๆ ไป สลับกับการพลิกกลับเส้นด้ายที่อยู่ด้านในออกมาด้านนอก เพื่อให้ส่วนต่าง ๆ ของเส้นด้ายได้ดูดชับเม็ดสีเข้าไปอย่างเต็มที่และสม่ำเสมอ ทำเช่นนี้ประมาณ 10 นาที แล้วแช่เส้นด้ายลงในน้ำสีทิ้งไว้อีกประมาณ10 นาที ทำสลับกับการโยกเส้นด้ายขึ้นลงในน้ำสี รอบละ 10 นาที
- ทำขั้นตอนที่ 3 สลับกันไปจนกว่าเส้นด้ายจะอิ่มสี หรือได้เฉดสีที่พอใจ และมีสีสันสม่ำเสมอทั่วกัน
- บิดเส้นด้ายพอหมาด ๆ แล้วนำขึ้นตากในร่มและอากาศถ่ายเทสะดวก โดยการคล้องในราวตาก และคอยขยับหมุนเส้นด้ายไม่ให้น้ำสีไหลมากองรวม ณ จุดเดียว เพราะจะทำให้สีไม่สม่ำเสมอ ขยับจนเส้นด้ายแห้งหมาด ๆ จากนั้นจึงตากเส้นด้ายทิ้งไว้จนแห้งสนิท
- นำเส้นด้ายฝ้ายที่ทิ้งไว้จนแห้งสนิทแล้วไปลงในน้ำสะอาดจนสีหลุดออกน้อยที่สุด บิดพอหมาดแล้วตากในที่ร่มและอากาศถ่ายเทสะดวกจนแห้งสนิท
- เก็บเส้นด้ายในที่ปลอดแสงและอากาศถ่ายเทสะดวกไม่อับขึ้น ก่อนนำเส้นด้ายไปใช้งานต่อไป
ขั้นตอนวิธีการทอผ้า
- นำเส้นด้ายที่ย้อมแล้วมากรอใส่หลอด
- นำไปโว้นกับหลักเพื่อให้ได้จำนวนเส้นด้ายและความยาวตามที่ต้องการ
- เส้นด้ายที่โว้นแล้วนำไปม้วนเข้าลูม
- นำเส้นด้ายมาร้อยตะกอ(เขา) และฟันหวี(ฟืม) จนครบตามจำนวนเส้นด้ายที่กำหนดไว้
- จากนั้นนำด้ายพุ่งที่เตรียมไว้ไปกรอใส่หลอดเล็กสำหรับใส่กระสวยเพื่อใช้ทอ
- เริ่มทอผ้าได้ตามลายที่กำหนดไว้
