อภิรดี ชินศิริพันธุ์

ฝางสมุนไพรที่เราควรรู้

               ต้นฝาง จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง หรือเป็นไม้พุ่ม หรือไม้พุ่มกึ่งไม้เถาผลัดใบ มีความสูงของต้นประมาณ 5-13 เมตร ลำต้นและกิ่งมีหนามแข็งและโค้งสั้น ๆ อยู่ทั่วไป ถ้าเนื้อไม้หรือแก่นเป็นสีแดงเข้มและมีรสขมหวานจะเรียกว่า “ฝางเสน” แต่ถ้าแก่นไม้เป็นสีเหลืองส้มและมีรสฝาดขื่นจะเรียกว่า “ฝางส้ม” พรรณไม้ชนิดนี้เป็นไม้กลางแจ้ง ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในดินที่ร่วนซุย มักจะพบพรรณไม้ชนิดนี้ได้ตามป่าละเมาะ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และตามเขาหินปูน แก่นฝางเป็นส่วนประกอบที่พบได้บ่อยครั้งในตำรับยาโบราณ ได้มาจากส่วนลำต้นของต้นฝาง ซึ่งเป็นสมุนไพรใช้รักษาอาการเจ็บป่วยได้ทั้งภายนอกและภายใน กระทั่งปัจจุบันก็ยังมีการศึกษาถึงสารออกฤทธิ์ที่จะนำมาใช้ในทางการแพทย์ได้ ยังไม่นับรวมการนำส่วนประกอบอื่นของต้นฝางไปต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ อีกด้วย แต่ในแง่ของไม้ประดับอาจยังไม่ได้รับความนิยมมากนักเพราะต้องการพื้นพอสมควร(https://medthai.com)
               แก่นฝาง มีรสขื่นขมหวาน ฝาด รับประทานเป็นยาบำรุงโลหิตสตรี ขับประจำเดือน แก้ปอดพิการ ขับหนอง
ทำโลหิตให้เย็น รับประทานแก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ แก้ร้อน แก้โลหิตออกทางทวารหนักและเบา รักษาน้ำกัดเท้า แก้เสมหะ แก้โลหิต แก้เลือดกำเดา เวลาต้มแล้วจะมีสีแดงออกมาเป็นสรรพคุณทางสมุนไพรในการบำรุงเลือดสมานแผลในลำไส้ดีต่อระบบปอดและอีกหลายอย่างวิธีการต้มนำแก่นฝางหรือว่าต้นฝางสับเป็นท่อนๆแล้วก็ต้มต้มได้หลายครั้งจนกว่าแก่นฝางจะซีดจางอาจจะใส่น้ำตาลเกลือหรือว่าน้ำผึ้งก็ได้เพื่อให้รสกลมกล่อมอร่อยขึ้น(www.rspg.or.th)

ประโยชน์ของฝาง มีดังนี้
1. เป็นน้ำดื่มสมุนไพรฝาง ช่วยบรรเทาอาการร้อนใน แก้เสมหะ บำรุงโลหิต แก้เลือดกำเดา
2. แก่นไม้เมื่อนำมาต้มกับน้ำดื่มผสมกับใบเตยหรือผลมะตูม จะช่วยให้มีสีสันสวยงาม
3. น้ำต้มจากแก่นฝางแดงจะให้สีแดงที่เรียกว่า Sappanin ใช้เป็นส่วนผสมหลักของน้ำยาอุทัย
4. ใช้เป็นสีผสมอาหาร และนิยมนำมาย้อมสีผ้าไหม ผ้าฝ้าย และผ้าขนสัตว์
5. ส่วนฝางส้มจะนำมาต้มสกัดสาร Haematexylin ใช้ย้อมสีนิวเคลียสของเซลล์
6. ทำเป็นสีทาตัวสำหรับงานเทศกาลในอินเดีย
7. ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเนื้อไม้ของต้นฝางถือเป็นสินค้าส่งออกที่สำคัญ
8. ไม้ฝางถูกใช้เป็นเครื่องบรรณาการอย่างหนึ่ง รวมทั้งเคยเป็นสินค้าผูกขาดของรัฐด้วย
9. ภูมิปัญญาชาวบ้านจะใช้แก่นของต้นฝางเสี้ยมให้แหลม ตอกลงบนต้นขนุนจนถึงเนื้อไม้ จะไปกระตุ้นให้ขนุนติดลูกบริเวณที่ตอกลงไป
10. เนื้อไม้ฝางทำเป็นเครื่องเรือนชั้นดี ตกแต่งชักเงาได้ดี โดยสีของเนื้อไม้จะออกแดงหรือสีน้ำตาลเข้ม
11.ปลูกเป็นไม้ประดับหรือปลูกเป็นไม้ให้ร่มเงา ดอกดกสีเหลืองสดสวยสดุดตา(https://medthai.com)