บทความประจำเดือน กันยายน 2565 กลุ่ม AGO1-1 ลงพื้นที่เข้าร่วมประชุมการออกแบบ ลายผ้าไหมบ้านจาน
ตำบลตูมใหญ่ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์
เขียนโดย : นายทองสุข นามศรี
บทความประจำเดือนกันยายน 2565
ลงพื้นที่เข้าร่วมประชุมการออกแบบลายผ้าไหมบ้านจาน
ตำบลตูมใหญ่ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์
กระผม นายทองสุข นามศรี ประเภท ประชาชน ทำงานภายใต้ โครงการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมฐานรากหลังโควิดด้วยเศรษฐกิจ BCG มหาวิทยาลัยสู่ตำบล เพื่อสร้างรากแก้วให้ประเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์ ได้รับมอบหมายในการปฏิบัติหน้าที่ให้ติดต่อประสานงานกับคนในพื้นที่และรับผิดชอบเพิ่มเติมด้านการหาอุปกรณ์ในการจัดอบรมของตำบลตูมใหญ่ ตำบลตูมใหญ่ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์
- กิจกรรมและแผนการดำเนินงานของโครงการ AG01-1 ต.ตูมใหญ่ อ.คูเมือง จ.บุรีรัมย์
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 เข้าร่วมประชุมออนไลน์ร่วมกับอาจารย์ประจำโครงการภายในตำบลผ่านระบบ Google Meet เพื่อรับทราบการปฏิบัติงานภายในเดือนกันยายน
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 ติดตามผลิตภัณฑ์การทำผ้าเช็ดหน้าสีธรรมชาติบ้านตูมน้อย
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-ติดตามผลิตภัณฑ์การทำกระเป๋าสีธรรมชาติบ้านหนองดุม
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 เข้าร่วมประชุมกลุ่มย่อยกับอาจารย์ประจำโครงการ เพื่อรับฟังความคิดเห็นการออกแบบลายผ้าพันคอสีธรรมชาติเพิ่มเติม
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 ลงพื้นที่เตรียมความพร้อมในการออกสู่ตลาดของผลิตภัณฑ์แปรรูปจากผ้าทอมือสีธรรมชาติ (กระเป๋า) และผลิตภัณฑ์ผ้าขาวม้าสีธรรมชาติ
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 มีการลงพื้นที่เพื่อทำงานร่วมกับ ศส.ปชต.ในพื้นที่ เพื่อเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการปกครองระบอบประชาธิปไตยให้กับประชาชนในพื้นที่
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 เข้าร่วมมหกรรมจำหน่ายสินค้าคัดสรรคุณภาพจากจังหวัดบุรีรัมย์ 152 ตำบล ภายใต้โครงการ U2T for BCG การยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชน
- คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 จัดทำบทความประจำเดือนกันยายน
การฝึกอบรมทักษะ
การฝึกอบรมทักษะได้ดำเนินการเข้าไปศึกษาเรียนรู้ครบแล้ว 100 เปอร์เซ็นต์
2. ลงพื้นที่เข้าร่วมประชุมการออกแบบลายผ้าไหมบ้านจาน
ออกแบบลายผ้า
ผ้าไหมมัดหมี่เป็นศิลปะการทอผ้าพื้นเมืองอย่างหนึ่งที่นิยมทำกันมานาน ลวดลายของผ้าไหมมัดหมี่นั้นส่วนใหญ่เกิดจากวิถีชีวิตที่เกี่ยวของกับธรรมชาติ บางลวดลายเชื่อมโยงกับคติและความเชื่อที่นับถือกันมา บางลายปรากฎอยู่ในศิลปะอื่น ๆ เช่น จิตรกรรมฝาผนัง หรือสถาปัตยกรรม สิ่งของเครื่องใช้ ลวดลายในตำนานพื้นบ้าน หรือในวรรณคดี บางลายตั้งชื่อแล้วเรียกสืบต่อกันมาแต่โบราณ บางลายตั้งชื่อขึ้นใหม่ ลวดลายที่เป็นลายดั้งเดิมจึงมีเยอะมาก และส่วนใหญ่จะเป็นผ้าลายทั้งผืน กล่าวคือ เป็นลวดลายที่วางเรียงซ้ำ ๆ ต่อเนื่องกันทั้งผืนผ้า ลวดลายผ้าต้นแบบ พบเห็นได้ 4 ลายด้วยกัน ซึ่งเป็นลวดลายที่มีในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาตั้งแต่ก่อนประวัติศาสตร์ และยังพบว่าเป็นลวดลายที่ตกแต่งอยู่บนภาชนะเครื่องปั้นดินเผาโบราณที่ขุดพบที่โคกพนมและที่บ้านเชียงอีกด้วย ประกอบด้วย
ลายเส้นตรง หรือเส้นขาด ในทางตรงยาวหรือทางขวาง เส้นเดียว หรือหลาย ๆ เส้นขนานกัน ในภาคอีสานลายเส้นตรงยาวตรงสลับกับลายอื่น ๆ จะปรากฏอยู่ในผ้ามัดหมี่ทั้งไหมและฝ้าย และบ่อยครั้งจะพบผ้ามัดหมี่อีสานเป็นลายเส้นต่อที่มีลักษณะเหมือนฝนตกเป็นทางยาวลงมา หรือที่ประดับอยู่ในผ้าตีนจกเป็นเส้นขาดเหมือนฝนตก หรือลายเส้นขาดขวางเหมือนเป็นทางเดินของน้ำ เป็นต้นออกแบบผ้าไหมมัดหมี่ บ้านสมพรรัตน์ ลายฟันปลา ลายนี้ปรากฏอยู่ตามเชิงผ้าของตีนจกและผ้าขิด ตลอดจนเป็นลายเชิงของซิ่นมัดหมี่ของผ้าที่ทอในทุกๆ ภาคของประเทศไทย ชาวบ้านทางภาคอีสานเรียกว่า “ลายเอี่ยน” ลายฟันปลาอาจจะปรากฏในลักษณะทางขวางหรือทางยาวก็ได้ บางครั้งจะพบผ้ามัดหมี่ที่ตกแต่งด้วยลายฟันปลาทั้งผืนก็มี ออกแบบผ้าไหมมัดหมี่ บ้านสมพรรัตน์ ลายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน หรือลายกากบาท เกิดจากการขีดเส้นตรงทางเฉียงหลาย ๆ เส้นตัดกันทำให้เกิดกากบาท หรือตารางสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนหลาย ๆ รูปติดต่อกัน ลายนี้พบอยู่บนผ้าจก ผ้าขิด และผ้ามัดหมี ออกแบบผ้าไหมมัดหมี่ บ้านสมพรรัตน์ ลายขดเป็นวงเหมือนก้นหอย หรือตะขอ ลายนี้พบอยู่ทั่วไปเช่นกัน บนผ้าจก ผ้าขิด และผ้ามัดหมี่ของทุกภาค ชาวบ้านภาคเหนือและภาคอีสาน เรียกว่า ลายผักกูด ออกแบบผ้าไหมมัดหมี่ บ้านสมพรรัตน์ การออกแบบลวดลายผ้าไหมมัดหมี่ การออกแบบลวดลายผ้าโดยการใช้กราฟในการเขียน จะกำหนดช่องบนกระดาษกราฟ โดยให้ 1 ช่องบนกระดาษกราฟเท่ากับลายมัดหมี่ 1 ลำ เวลาเขียนลายให้ใช้ดินสอจุดเบา ๆ ลงที่ช่องกราฟให้เห็นโครงสร้าง แล้วค่อยฝนดินสอลงเต็มช่องกราฟ โดยเขียนลายจากด้านบนลงข้างล่าง และเขียนลายตรงกลางกระดาษกราฟก่อน ถ้าลายเรขาคณิตมุมทุกมุมจะต้องตรงกัน และสามารถแบ่งครึ่งได้เสมอกันหรือเท่ากันทั้งสองด้าน หลังจากทำลวดลายส่วนบนของผืนผ้าแล้ว ค่อยมาทำเชิงผ้าทีหลัง และลงสีให้สวยงาม
การออกแบบลวดลายของผ้ามัดหมี่มีหลายรูปแบบ ดังรายละเอียดต่อไปนี้ ลายมัดหมี่แบบเรขาคณิต คือ การกำหนดลงกราฟมีมุมจุดกึ่งกลางที่สามารถแบ่งครึ่งได้ เวลามัดลวดลายบนผืนผ้า ในส่วนของเส้นพุ่งให้มัดครึ่งหนึ่งของลาย เริ่มจากครึ่ง พอถอยก็จะเต็มลาย มัดหมี่แบบอิสระ สร้างสรรค์ คือ จะต้องร่างรูปภาพที่จะมัดหมี่แล้วมาลงกราฟ ให้ทำการคำนวณว่าลายขนาดนี้จะต้องใช้กี่ลำ เพื่อให้ได้ลายบนผ้าไหมเหมือนกับรูปภาพ มัดหมี่ตรงทอสไลด์ เวลาทอตั้งหมี่ให้ค่อย ๆ ไล่ไปเรื่อย ๆ แต่พอเล็กเกินก็จะตั้งสไลด์ใหม่ มัดหมี่ทางเส้นยืน เป็นลวดลายที่สมัยก่อนนิยมทำกัน ส่วนใหญ่จะมีแต่ลวดลายแบบทรงเรขาคณิต เป็นลวดลายผ้าไหมที่ห่อคัมภีร์ในตู้พระของวัดโบราณ หรือผ้าที่ให้คนเฒ่าคนแก่ใช้มาเป็นเวลานาน
การคำนวณเส้นไหม
เป็นการกำหนดจำนวนลำที่จะใช้ อาจจะคู่หรือคี่ก็ได้ สมมุติว่าใช้ 25 ลำ ตามรูปกราฟ ออกแบบลายก็จะมี 25 ลำ เช่นกัน หลักที่ใช้สำหรับประมาณการ เช่น
1 ลำ ใช้เส้นไหม 4 เส้น ใช้เส้นไหมทั้งหมด 100 เส้น
ในการทอ 1 นิ้ว ใช้เส้นไหม 50 เส้น
เส้นไหม 100 เส้น จะได้ผ้ากว้าง 2 นิ้ว
ผ้าถุง 1 ผืน กว้าง 72 นิ้ว ใช้เส้นไหม 3600 เส้น
3. ปัญหา อุปสรรคในการทำงาน และการแก้ไขปัญหา
ผลจากทำงานภายในเดือนกันยายน ได้พบปัญหาในการเดินทางการลงพื้นที่ในเขตที่ตนเองรับผิดชอบ ส่งผลให้การทำงานล่าช้าบ้างครั้ง จึงได้แก้ปัญหาโดยการนัดเวลาว่างกันทุกคนและได้เตรียมความพร้อมโดยแบ่งงานกันทำ เพื่อให้เวลาการทำงานสำเสร็จตามระยะเวลาที่กำหนด
- สิ่งที่ได้เรียนรู้จากการลงพื้นของตำบลตูมใหญ่
- ได้เรียนรู้การประสานงานกับทีม AG01-1
- ได้เรียนรู้การใช้เทคโนโลยี
- ได้เรียนรู้การออกแบบลายผ้าไหมของตำบลบ้านจาน
- ได้เรียนรู้การทำแบบฟอร์ม C-04 ผลการพัฒนาสินค้าและบริการ
- ได้เรียนรู้การทำแบบฟอร์ม C-05 แผนนำสินค้าออกสู่ตลาด
- ได้เรียนรู้การประชุมออนไลน์ผ่านระบบ Google Meet
5. แผนการดำเนินงานต่อไป
ภายในเดือนกันยายน 2565 คณะผู้ปฏิบัติงาน AG01-1 มีแผนการดำเนินงานดังนี้
- ประชุมวางแผนการดำเนินงานในช่วงเดือนกันยายน โดยมุ่งเน้นการติดตามผลความก้าวหน้าของผลิตภัณฑ์แปรรูปจากผ้าทอมือสีธรรมชาติ (กระเป๋า) และผ้าขาวม้าสีธรรมชาติ อย่างต่อเนื่อง
- การพัฒนาร้านค้าออนไลน์ ภายใต้แพลตฟอร์มการตลาดออนไลน์ (U2T Online Marketplace) อาทิ Facebook Instagram Tiktok และ Shopee อย่างต่อเนื่อง
- คืนองค์ความรู้ทั้งหมดให้กับชุมชน เพื่อเป็นการนำองค์ความรู้ที่ได้ไปพัฒนาต่อไป
- จัดทำรายงานสรุปแผนการดำเนินงาน เพื่อจัดทำรูปเล่มรายงานปิดโครงการ
หมายเหตุ : แผนการดำเนินงานอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามความเหมาะสม
