นายสุรชัย บุญเศษ ประเภทบัณฑิต AG09-2 คณะเทคโนโลยีการเกษตร ตำบลบ้านจาน
อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์
หลักสูตร : AG09-2 โครงการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมฐานรากหลังโควิดด้วยเศรษฐกิจ BCG (U2T for BCG and Regional Development) มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์
ข้าพเจ้านายสุรชัย บุญเศษ ผู้ปฏิบัติงานประจำตำบลบ้านจาน อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ในการลงพื้นที่ปฏิบัติงานประจำเดือนกันยายน ได้ปฏิบัติหน้าที่ในการพัฒนาสินค้าของชุมชน ผ้าพันคอทอมือมัดย้อมสีจากวัสดุธรรมชาติ โดยข้าพเจ้าได้รับหน้าที่ในการศึกษาหาข้อมูลเกี่ยวกับความแตกต่างของเฉดสีที่สกัดได้จากวัสดุธรรมชาติในท้องถิ่น ซึ่งจะนำมาใช้เป็นสารตั้งต้นในการย้อมผ้าไหม จากการศึกษาหาข้อมูลทำให้ทราบองค์ความรู้และได้นำมาประยุกต์ในการปฏิบัติงานดังนี้ได้ ดังนี้
ภาพประกอบที่ 1 โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการการย้อมผ้าไหมจากวัสดุธรรมชาติ
ต้นสัก
หากนำส่วนแก่นมาย้อมจะให้สีกากี ขณะที่ส่วนใบจะให้สีแดงซึ่งใบสักในแต่ละระยะก็จะให้สีสันที่แตกต่างกันไป โดยเฉพาะใบอ่อน หากเราลองขยี้ใบอ่อนสดของต้นสักจะมีสีแดงเหมือนเลือด และเปลี่ยนเป็นสีคล้ำเมื่อถูกอากาศ
ภาพประกอบที่ 2 การย้อมผ้าไหมจากส่วนประกอบของต้นสัก
ไม้ฝาง
ไม้ฝางไม่เพียงแต่มีสรรพคุณทางยา แต่ยังเป็นอีกชนิดพันธุ์หนึ่งที่นิยมใช้ย้อมให้สีโทนชมพู โดยเฉพาะส่วนแก่น มีการศึกษาคุณสมบัติทางเคมีพบว่า ในแก่นฝางมีน้ำมันหอมระเหย และพบสาร brasilein, brazilin ซึ่งเป็นสารที่ให้สีชมพูอมส้มถึงแดง หรือ sappan red และสารอื่นๆ รวมถึงแทนนินอีกด้วย
ภาพประกอบที่ 3 การย้อมผ้าไหมจากส่วนประกอบของต้นฝาง
ยางครั่ง
วัสดุที่ให้โทนสีแดง/ชมพู ซึ่งมีหลากหลายชนิด โดยวัสดุให้สีดังกล่าวที่มีการใช้ประโยชน์มาเป็นเวลานานและเป็นที่รู้จักกันในระดับเศรษฐกิจ คือ “ครั่ง” ซึ่งมาจากยางเหนียวที่แมลงครั่งขับออกมาเป็นเกราะหุ้มเพื่อป้องกันศัตรู และเมื่อถูกอากาศจะแข็งตัว ในยางครั่งมีกรดแลคเคอิค (Laccaic acid) สารกลุ่มนี้มักให้สีแดงสด โดยแลคเคอิคเป็นสารที่ได้จากครั่ง โดยสารนี้หากอยู่ในสภาวะกรดจะได้สีส้ม แต่หากอยู่ในสภาวะเบสจะให้สีแดงอมม่วง
ภาพประกอบที่ 4 การย้อมผ้าไหมจากยางครั่ง
ภาพประกอบการลงพื้นที่ปฏิบัติงานประจำเดือนกันยายน ในการปฏิบัติหน้าที่การพัฒนาสินค้าของชุมชนหมู่ที่ 10 ตำบลบ้านจาน อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ ผลิตภัณฑ์ผ้าพันคอทอมือมัดย้อมสีจากวัสดุธรรมชาติ
แหล่งอ้างอิง
- ประมวลสารสนเทศพร้อมใช้ การย้อมสิ่งทอด้วยสีธรรมชาติ สำนักหอสมุดและศูนย์สารสนเทศวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กรมวิทยาศาสตร์บริการ กระทรวงวิทยาศาสตร์.
- วิทยานิพนธ์ เรื่อง การศึกษาพรรณไม้ย้อมสีและภูมิปัญญาการย้อมสีธรรมชาติของกลุ่มทอผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ ตำบลวังทอง อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี.
- แก่นฝาง : https://medthai.com/%E0%B8%9D%E0%B8%B2%E0%B8%87/
- ประดู่ https://medthai.com/ประดู่บ้าน/
- สัก : http://biodiversity.forest.go.th/index.php…
