ชื่อบทความ : ID14-1 เอกลักษณ์การย้อมฝ้ายด้วยสีธรรมชาติตำบลแสลงโทน อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์
ชื่อหมู่บ้าน : ตำบลแสลงโทน อำเภอแสลงโทน จังหวัดบุรีรัมย์
ชื่อเจ้าของบทความ : นางสาวชลธิชา แผนสมบูรณ์
ประเภท : ประชาชน
การย้อมสีธรรมชาติด้วยผ้าฝ้าย
ประวัติความเป็นมา
ในสมัยโบราณ มนุษย์ตกแต่งผ้าจากวัสดุธรรมชาติชนิดต่างๆ เช่น การใช้ใบไม้ ดอกไม้ หรือกิ่งไม้ ยึดติดกับผ้าด้วยไข่ขาว หรือเลือด อีกวิธีหนึ่งคือการถูวัสดุที่มีสีต่างๆ ลงบนผ้า ซึ่งมีข้อเสียคือไม่ทนต่อการซักล้าง และการสวมใส่ จนกระทั่งมนุษย์สามารถค้นพบวิธีการ ย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติโดยการนำผลไม้ไปตำให้ละเอียดแล้วนำมาต้มรวมกับผ้า ทำให้เส้นใยผ้าเปลี่ยนสี และทนต่อการซักล้างมากขึ้น สีย้อมธรรมชาติส่วนใหญ่จะได้มาจากพืช หรือสัตว์ เช่นสีแดง ได้มาจากครั่ง ซึ่งเป็นแมลงตัวเล็กๆ สีน้ำเงิน ได้จากคราม สีดำ ได้มาจากผลของมะเกลือ สีเหลืองได้มาจากขมิ้น เป็นต้น
สีย้อมมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือ สีที่ย้อมได้จากวิทยาศาสตร์ ซึ่งมีส่วนผสมทางเคมีมาก ส่วนอีกแบบคือได้จากการย้อมสีธรรมชาติ ซึ่งการย้อมสีธรรมชาติมีมานานแล้ว ปัจจุบัน ตำบลแสลงโทนของเรานั้น เริ่มได้มีการย้อมสีธรรมชาติ โดย นางสุพรรณ ลีประโคน อายุ 52 ปี ได้เริ่มย้อมสีธรรมชาติ ปี 2563 เพื่อย้อมเส้นฝ้ายให้เป็นเอกลักษณ์ของตำบลแสลงโทนขึ้นมา ได้จาก ใบแสลงโทน เป็นพืชที่มีในเฉพาะท้องถิ่น และ พืชในชุมชน มาย้อมทำให้เกิดการสร้างรายได้ในครัวเรือน หรือชุมชน
ขั้นตอนการย้อมฝ้ายด้วยสีธรรมชาติ
1. นำเส้นด้ายที่จะย้อมมาต้มในน้ำสบู่ หรือผงซักฟอกเพื่อไล่ไขมันใช้เวลาประมาณ 30 นาที จากนั้นนำขึ้นมาผึ่งให้เย็นแล้วนำไปซักในน้ำสะอาด
2. นำใบแสลง/ใบสบู่เลือด ใบไม้ที่เตรียมไว้มาต้มจนเดือดใช้เวลาประมาณ 45 นาที แล้วกรองแยกกากออก
3. นำน้ำสีที่กรองแล้วมาต้มในหม้อใส่เกลือ สารส้ม หรือปูน คนจนละลายแล้วนำฝ้ายที่ไล่ไขมันไว้แล้วลงมาต้มต่อ ประมาณ 45 นาที
4. นำฝ้ายที่ย้อมแล้วออกให้สะเด็ดน้ำ ทิ้งไว้จนเย็น แล้วนำไปซักจนสะอาด
5. นำฝ้ายที่ซักสะอาดดีแล้วไปตากจนแห้งส่วนฝ้ายที่ใช้เป็นเส้นยืนนำไปแช่ในแป้ง เปียกก่อนนำออกไปตากเพื่อให้เส้นด้ายมี ความเหนียวไม่ขาดง่าย
ข้อดีของการย้อมสีธรรมชาติ
1. ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้ผลิตและผู้บริโภค
2. น้ำทิ้งจากกระบวนการผลิตไม่เป็นอันตรายต่อ สิ่งแวดล้อม
3. วัตถุดิบหาได้ง่ายในชุมชนไม่ต้องใช้สีเคมีที่นำเข้าจากต่างประเทศ
4. การย้อมสีธรรมชาติสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง เป็นความรู้ที่เพิ่มพูนขึ้นตามประสบการณ์ สามารถ ถ่ายทอดให้แก่คนรุ่นหลัง เป็นภูมิปัญญาของท้องถิ่น
5. สีธรรมชาติมีความหลากหลาย ตามชนิด อายุและส่วนของพืชที่ใช้ ตลอดจนชนิดของสารกระตุ้นหรือขั้นตอนการย้อม
6. การย้อมสีธรรมชาติทำให้เห็นคุณค่าและรู้จักใช้ ประโยชน์ของทรัพยากรธรรมชาติ
7. ความสัมพันธ์ระหว่างคนย้อมสีกับต้นไม้ ย่อมก่อให้ เกิดความรัก ความหวงแหน และเรียนรู้ที่จะอนุรักษ์ และปลูกทดแทนเพื่อการผลิตที่ยั่งยืน
ข้อจำกัดของสีธรรมชาติ
1. ปริมาณสารสีในวัตถุดิบย้อมสีมีน้อย ทำให้ย้อมได้สีไม่เข้มหรือต้องใช้วัตถุดิบปริมาณมาก
2. ไม่สามารถผลิตได้ในประมาณมากและไม่สามารถผลิตสีตามที่ตลาดต้องการ
3. สีซีดจางและมีความคงทนต่อแสงต่ำ
4. คุณภาพการย้อมสีธรรมชาติขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการซึ่งควบคุมได้ยาก การย้อมสีให้เหมือนเดิมจึงทำได้ยาก
5. ในการย้อมสีธรรมชาติถ้าไม่มีวิธีการ และจิตสำนึกในการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืนย่อมจะกลายเป็นการทำลายสิ่งแวดล้อมได้
รูปภาพ
อ้างอิง
https://www.amount-plus.com/c
https://sites.google.com/
วีดีโอ
